Yaşamın ilk yılları boyunca anne-babaların üzerinde en çok düşündüğü ve çözüm aradığı konu; bebeğin uykuya dalmakta, uykuya devam etmekte ya da bir kez uyandıktan sonra yeniden uykuya dönmekte zorlanmasıdır. Çocuklardaki uyku problemlerini çözebilmek için, uykuyu belirleyen gelişimsel süreçleri ve olumlu uyku alışkanlıkları edinmeye yardımcı olan rutinleri ne zaman ve nasıl oluşturacağımızı bilmek önemlidir.
Uyku Vakti Rutinleri
Uyku vakti rutinleri bebeklerin daha rahat bir uyku için düzenlenmesi gereken faktörlerden birisidir. Uyku düzeni problemleri oldukça yaygın olmakla birlikte, ilk olarak karşımıza çıkan sorun uykuya dalma süreci olmaktadır. Anne ve babaların buradaki en önemli rolü ise, bebekler için uyku vakti rutinleri oluşturup, daha rahat ve keyifli bir uyku geçirmelerini sağlamaktır. Bebekler için dönem dönem uyku rutini aşağıdaki gibidir;
1-3 Aylık Dönem
Bu dönemde ilk öneri bebeğinizi uykuya daldıktan sonra yatağına taşımak olmalıdır. Bilindiği üzere bebekler yemek yedikten sonraki uykularında çok daha rahat ve çok daha derin uyku haline geçmektedir.
1-3 aylık dönemde bebeklerin uykuya geçmesine, gevşemesine ve kendi kendine sakin kalmasına yarayan nesneler bulunmaktadır. Geçiş dönemi nesneleri olarak karşımıza çıkan ürünler, parmak, emzik, yatağının üzerinde bulunan bir oyuncak ya da kendi kendine ulaşabileceği bir oyuncak olabilir. Bebekler bu nesneleri sinirli olduğunda, yumuşamaya ihtiyaç duyduğu hatta uykuya geçiş sürecinde kullanabilir.
1-3 aylık dönemdeki bebekler ortalama 10-15 dakika aralığında uykuya dalmaktadır. Bebekler kimi zaman anne ve babalarının yanında uyuyarak onların kalp ritmine ve solunumlarına uymaktadır. Fakat her zaman bebeğinizin sizinle uyuması ideal olmayabilir. Bunun yerine odanızda bulunan bir beşik de aynı işlevi görebilmektedir.
3-6 Aylık Dönem
Bebeğinizi 3-6 aylık döneminde, yatağa uyanık haldeyken bırakmaya başlayabilirsiniz. Bunu başlangıç olarak gündüz uykularında deneyebilir, bir süre sonra da gece uykularına geçebilirsiniz. Bu süre zarfında bebeğiniz kendi kendine uyku alışkanlığını deneyimlemiş olur.
İlk olarak bebeğinizin yanında odada kalmalı ve onu gözlemlemelisiniz. Öz-kontrolü başarmış olan bir bebek uyku öncesi parmaklarını emebilir, odaya göz gezdirebilir, etrafındaki nesneleri inceleyebilir ve emziğini emmek gibi kendini sakinleştiren hareketler sergileyebilir. Bebeğiniz uykuya dalma aşamasına alıltığında bu durum daha az çaba gerektirecektir.
Yattığı yatağa ve çevresine uyum sağlayamayan ve öz kontrolünde zorluk yaşayan bebekler ise anlık vücut irkilmeleri ve sıçrama gibi durumlar yüzünden uyku haline geçemeyebilir. Bu durumda bebeğinizi daha iyi sarmalamayı denemelisiniz.
Bebekler uykuya geçiş sırasında fazla uyarı alırlarsa uykuya geçiş süreci uzayabilmektedir. Bunun için uyku öncesi bebeğinizin beslenme işlemini gerçekleştirirseniz, bebeğiniz daha rahat ve hızlı bir şekilde uyku aşamasına geçebilir. Burada bir diğer konu ise bebeğinizin hangi aktivitelerden uyarı aldığını gözlemlemenizdir. Bu aktiviteleri uyku öncesinde yapmamanız gerekir. Uyku vaktinin de belirli bir vakitte olması, bebeğinizin uyku düzeni oluşturması açısından önemlidir.
3-6 aylık dönemde bebeğinize karşı uyku sonrası fiziksel temastan kaçınmalısınız. Bebeğiniz uykudan sonraki yatağa bırakma aşamasında ağlıyor ise, bir süre bekleyip arkasından yanına gidip pışpışlayarak, konuşarak ya da kucağınıza alarak destek olabilirsiniz.
3-6 aylık dönemde, bebeklerin toplamda 13-14 saat uyumalarını sağlayan 5 uyku periyodu vardır. Bu toplam uyudukları uykunun 10-12 saat kadarını gece yapmaktadırlar.
6-12 Aylık Dönem
6-12 aylık dönemde bebeklerin uyku düzenlerinde yarım saatlik kaymaların olabileceği bir düzen oturmuş olmalıdır. Bebeğiniz bu dönemde ağlasa bile bir süre sonra kendi kendine uykuya dalabilir. Bu dönemde bebeğinizin yanında durmalı, onu gözlemlemeli ve gerekli desteği vermelisiniz. 6-12 aylık dönemde bebeğiniz sizin varlığınızdan haberdardır ve yanından ayrıldığınız anda bunu fark edip kendini rahatsız hissedebilir. Bu gibi durumlarda bebeğinizin kendini rahat ve güvende hissedebileceği davranışları bilmeniz gerekmektedir. Örnek olarak, gün içerisinde cee-e gibi oyunlar oynayabilir, bebeğinizin gözden kaybolma ve tekrardan görünme aşamasına alışmasını sağlayabilirsiniz. Bu gelişim sürecinde bebekler özellikle gözlerini gördüyse, ebeveyni odadan çıktıktan sonra da aklında tutabilir.
12-24 Aylık Dönem
Bebekler 12-24 aylık döneme girdiklerinde beslenme ve uyku alışkanlıkları oldukça önem taşır. Bu dönemde anne babalara düşen görev, bebeklerine uyku vakti ritüeli oluşturmak ve bu ritüeli sabit tutmaya çalışmak olmalıdır. Bu rutin çeşitli şekillerde oluşturulabilir; sıcak bir banyo yaptırmak, bebeğinizle yalnız vakit geçirmek, okuma yapmak ya da şarkı söylemek olabilir. Bebeğinizin yanında kalma süreniz kısıtlı olmalıdır. Bu süreyi maksimum fayda derecesinde geçirmek, bebeğinizde rahatlama ve sakinlik getirecektir.
12-24 aylık dönemde çocuğunuzun rahatça uykuya dalabilmesi ve uyku süresini güzelce geçirebilmesi için yapmanız gerekenler:
- Günlük yaptığınız aktiviteleri, uyku düzeninin akışına göre yeniden ayarlamalısınız. Mesela, babanın akşam eve gelme saatine uygun olarak uyku vakti biraz ertelenebilir bunun yanında uyku öncesi bebeğinizi uyaran aktivitelerden ya da oyunlardan kaçınmanız gerekmektedir.
- Bu dönemde çocuğunuzla konuşarak, uyku vakti rutininin ne kadar değerli olduğunu anlatmalısınız.
- Çocuğunuzun sakinleşmesi için destekleyici nesnelerden yararlanabilirsiniz. Örnek olarak, sevdiği bir kitabı yanında yatağa götürmesini ya da oyuncaklarını yanına alması desteklenebilir.
- Uyku öncesinde çocuğunuzla konuşmalısınız. Bunun için gün içinde yaptığınız şeylerin kısa bir özetini ve ertesi gün sabah uyandığında bebeğinizi ne kadar güzel karşılayacağınızı anlatabilirsiniz. Bebeğinizle konuşmanız ve uyandığında, onun yanında olacağınızı bilmesi oldukça güven vericidir.
24 Aydan Sonra
Çocuğunuz 2 yaşını doldurduktan sonra, uyku vakti rutinlerinde tutarlı ve düzenli olmak oldukça önem kazanmaya başlar.
Bu tutarlılığı oluşturmak için aşağıdaki maddeleri dikkate alabilirsiniz;
- Çocuğunuzu her gün farklı saatlerde değil, aynı saatlerde yatağına götürün.
- Çocuğunuzun kendini iyi hissetmesi için güvence verin.
- Çok fazla olmayan mızmızlanma ve ağlamalara tolerans gösterin
- Çocuğunuzun korktuğu senaryoda, korkularının sebebini ve canını sıkan bir durum varsa ne olduğunu sorun. Çocuğunuzun endişeleri hakkında konuşun.
Uyku vakti rutinleri bir düzene girdiyse, çocuğunuz bu dönemde 20 dakika içerisinde uykuya dalabilir.
